امتثال احتمالیامتثال احتمالی، احتمال امتثال از طریق عمل به بعضی احتمالات در متعلق تکلیف است. ۱ - تعریفامتثال احتمالی، امتثالی است که متعلق تکلیف برای مکلف، مشکوک به شک بدوی یا معلوم اجمالی می‌باشد؛ یعنی نسبت به متعلق تکلیف چند احتمال داده می‌شود، ولی مکلف در مقام امتثال، احتیاط نمی‌کند و فقط بعضی از آنها را انجام داده و برخی را رها می‌کند، به گونه‌ای که احتمال می‌دهد «مکلفٌ به» واقعی را انجام داده است، ولی علم به انجام آن پیدا نمی‌کند. ۲ - مجرای امتثال احتمالیامتثال احتمالی در شبهات بدوی و یا شبهات مقرون به علم اجمالی، در مواردی اتفاق می‌افتد که مکلف نتواند محتملات را انجام دهد؛ مانند این که مکلف احتمال می‌دهد یکی از چهار طرف قبله است اما به دلیل تنگی وقت فقط می‌تواند به دو طرف نماز بخواند؛ در این جا، وی احتمال می‌دهد که تکلیف واقعی را انجام داده است. ۳ - نکتهمراتب امتثال، ترتیبی است و عدول از مرحله بالاتر (امتثال علمی) به مرحله پایین تر (امتثال احتمالی) با امکان امتثال در مرحله بالاتر، جایز نیست؛ ولی در جواز اکتفا به امتثال اجمالی در صورت امکان امتثال تفصیلی، اختلاف نظر وجود دارد. [۵]
نهایة الاصول، بروجردی، حسین، ج۲، ۱، ص۴۳۳.
۴ - پانویس
۵ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۲۴۴، برگرفته از مقاله «امتثال احتمالی». رده‌های این صفحه : امتثال
|